Huyện Kế Sách là vùng trồng và cung ứng vú sữa xuất khẩu chính của tỉnh Sóc Trăng. Tính đến nay diện tích trồng cây vú sữa trên địa bàn huyện là hơn 2.234 ha, sản lượng khoảng 30 ngàn tấn/năm. Thời gian thu hoạch vú sữa từ cuối tháng 11 đến đầu tháng 4 năm sau; thu hoạch cao điểm vào tháng 1-2 hàng năm. Việc ra hoa và thu hoạch theo mùa vụ tự nhiên khiến thị trường bị dội chợ khi thu hoạch rộ, giá vú sữa rớt mạnh; trong khi các tháng còn lại nguồn hàng vú sữa bị gián đoạn.

    Trong giai đoạn từ 2018-2022, sản lượng vú sữa hợp đồng xuất khẩu và cung ứng cho phân khúc thị trường chất lượng cao trong nước chỉ chiếm từ 5 – 8% sản lượng của nhà vườn trong các hợp tác xã do thời vụ thu hoạch tập trung, cung vượt cầu, thị trường không thể tiêu thụ hết trong một thời gian ngắn.

    Nhằm tháo gỡ điểm nghẽn nêu trên, bên cạnh việc mở rộng diện tích trồng vú sữa Tím Tứ Quý (giống vú sữa cho trái quanh năm) thì việc nghiên cứu, ứng dụng kỹ thuật xử lý ra hoa rải vụ là giải pháp cấp thiết để có thể gia tăng sản lượng tiêu thụ theo hợp đồng. Đặc biệt, giải pháp ra hoa rải vụ giúp cho sản lượng xuất khẩu gia tăng và duy trì thường xuyên. Qua đó, hiệu quả kinh tế của nhà vườn trồng vú sữa sẽ tăng cao và bền vững hơn.

    Ông Sử Quốc Lộc – Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Lộc Mãi cho biết, từ vài cây làm thử nghiệm của niên vụ trước, năm nay trong hợp tác xã đã có 6 ha thực hiện xử lý ra hoa trái vụ. Việc xử lý ra hoa trái vụ được nhà vườn áp dụng nhờ đem lại hiệu quả kinh tế rõ rệt: Chi phí không tăng, năng suất tương đương vụ thuận (20 tấn/ha) nhưng giá bán trung bình cao hơn 9.000 đồng/kg (25.000 đ/kg so với 16.000đ/kg); lợi nhuận vụ nghịch tăng thêm hơn 180 triệu đồng/ha so với vụ thuận. Ngoài ra, nhân công thu hoạch vụ nghịch không bị khan hiếmvà giá thuê nhân công thu hoạch rẻ hơn vụ thuận.

    Áp dụng biện pháp xử lý ra hoa trái vụ tại Hợp tác xã Nông nghiệp Lộc Mãi dựa vào đặc điểm sinh trưởng và phát triển của cây vú sữa, không áp dụng biện pháp tạo sốc cho cây, không sử dụng hóa chất để xử lý nên sinh trưởng của cây không bị ảnh hưởng xấu. Do đó, biện pháp ra hoa trái vụ nêu trên an toàn và bền vững.

    Theo nhà vườn Phan Văn Chơ - một trong các hộ thực hiện mô hình rải vụ vú sữa, việc rải vụ không đòi hỏi kỹ thuật cao, chỉ cần nhà vườn chịu khó quan sát, học hỏi và “gan”. Theo tập quán canh tác truyền thống thì vào tháng 6-7 cây vú sữa đang mang bông vụ thuận, muốn cây ra trái vụ thì nhà vườn phải mạnh dạn cắt bỏ các nhánh mang bông để tạo cơi đọt mới. Chăm sóc tốt thì cơi đọt này sẽ ra bông vào tháng 9-10 và trái sẽ cho thu hoạch vào tháng 5-6 năm sau. Điều kiện để việc xử lý ra bông trái vụ thành công là độ tuổi cây từ 5-10 năm sau khi trồng, cây sinh trưởng tốt; việc cắt nhánh để tạo cơi đọt phải phù hợp (cắt hết đoạn nhánh của cơi đọt trước), sao cho ánh sáng có thể xuyên qua tán cây đến được tất cả các nhánh trên cây.

    Từ kinh nghiệm thực tế của năm 2022-2023, trong các năm tiếp theo nhà vườn tiếp tục điều chỉnh rải vụ để kéo dài vụ thu hoạch đến tháng 6 hoặc tháng 7.

    Việc xử lý ra bông trái vụ để rải vụ thu hoạch vú sữa chỉ thành công khi có hợp tác xã đứng ra tổ chức sản xuất và lên kế hoạch rải vụ cho các thành viên. Nếu tổ chức tốt, các hợp tác xã có thể kéo dài thời gian cung ứng trái vú sữa phục vụ cho xuất khẩu và siêu thị trong nước từ 4-5 tháng như hiện nay lên 7-8 tháng khi áp dụng biện pháp rải vụ.

    Nhằm nhân rộng mô hình này, vừa qua Phòng Nông nghiệp và PTNT Kế Sách phối hợp cùng Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh Sóc Trăng tổ chức Hội thảo “Mô hình ứng dụng các biện pháp kỹ thuật rải vụ trên cây vú sữa”. Tại hội thảo, các nhà vườn tiêu biểu của 8 hợp tác xã trồng vú sữa sau khi được “mắt thấy, tai nghe”, “tâm phục, khẩu phục” đã đăng ký thực hiện các mô hình rải vụ tại địa bàn của mình.

    Giải pháp rải vụ trên cây vú sữa “lợi cả đôi đường” cho cả nhà vườn, hợp tác xã và doanh nghiệp liên kết tiêu thụ nên trong thời gian tới chắc chắn diện tích rải vụ sẽ được nhân rộng và đạt hiệu quả ngày càng cao hơn./.